Хөвсгөл аймгийн 2018 оны 6 дугаар сарын гадаргын усны чанарын тойм

Хөвсгөл аймгийн гадаргын усны чанарын

2018 оны 6 дугаар сарын тойм

     Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь гадаргын усны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 2018 оны 6 дугаар сард Дэлгэрмөрөн-Цагаан-Уул, Дэлгэрмөрөн-Тосгон, Бой, Ногоонбулаг, Хөвсгөл нуур-Ханх, Хөвсгөл нуур-Хатгал, Эг-Хатгал, Идэр-Зүрх, Сэлэнгэ-Тосонцэнгэл, Бэлтэс-Баянзүрх, Бүгсү-Төмөрбулаг, Гуна-Улаан-Уул, Эг-Эрдэнэбулган, Үүр-Цагаан-Үүр, Уйлган-Цагаан-Үүр, Цагааннуур-Цагааннуур зэрэг гол, нуурын усны хяналт-шинжилгээний нийт 18 цэгээс усны сорьц авч сорьцонд усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүд: усан орчин (pH), усны булингар, усны цахилгаан дамжуулах чанарын (EC), жинлэгдэх бодис (Ж/б), ууссан хүчилтөрөгч (O₂), биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч (БХХ₅), перманганатын исэлдэх чанар (ПИЧ), хатуулаг, кальци (Ca), магни (Mg), натри болон калийн ион (Na+K), сульфат (SO₄), хлор (Cl), гидрокарбонат (HCO₃), эрдэсжилт, аммони (NH₄), нитритийн азот (NO₂), нитратын азот (NO₃), фосфор (P), фтор (F), төмөр (Fe) зэргийг тодорхойллоо.

2018 оны 6 дугаар сард хийсэн Хөвсгөл аймгийн гадаргын усны шинжилгээний дүнг усны чанарын гол үзүүлэлтүүдээр MNS4586-98 усны чанарын стандартай харьцуулан 1 дүгээр хүснэгтэд үзүүллээ.  

1 дүгээр хүснэгт

Усны объект- Хяналт-шинжилгээний цэг	Усны чанарын үзүүлэлт, мг/л
	О2	БХХ5	ПИЧ	NH4	NO2	NO3	PО4
Усны чанарын стандарт MNS4586:98	6.0 багагүй	3.0	10.0	0.50	0.020	9.0	0.100
Дэлгэрмөрөн- Цагаан-Уул			8.96	0.36	0.002	0.16	0.003
Дэлгэрмөрөн- Тосгон	8.80	1.12	6.08	0.30	0.002	0.22	0.003
Дэлгэрмөрөн- Бойны газар	8.64	1.12	5.76	0.29	0.004	0.14	0.004
Дэлгэрмөрөн- Ногоонбулаг	8.80	1.12	5.96	0.29	0.006	0.12	0.003
Буянт-Мөрөн	7.84	2.24	4.64	0.17	0.032	0.46	0.016
Хядаг-Мөрөн	6.88	0.80	0.32	0.02	0.003	1.66	0.003
Хөвсгөл нуур- Ханх			0.96	0.07	0	0.02	0.216
Хөвсгөл нуур- Хатгал			0.16	0.02	0	0.0	0.005
Эг-Хатгал			0.48	0.03	0.001	0.01	0.001
Идэр-Зүрх			9.60	0.31	0.012	0.24	0.008
Шишхэд-Ренчинлхүмбэ			3.36	0.16	0.003	0.06	0.005
Гуна-Улаан-Уул			2.56	0.06	0.001	0.06	0.005
Үүр-Цагаан-Үүр			1.12	0.04	0.003	0.77	0.001
Цагааннуур-Цагааннуур			4.96	0.26	0.002	0.08	0.001
Хороо-Ханх			1.76	0.03	0.001	0.17	0.002
Гүн			9.92	0.18	0.001	0.15	0.002

Тайлбар: MNS4586-98 усны чанарын стандарт

Дэлгэрмөрөн голын усны шинжилгээ, Дэлгэрмөрөн голын Тосгон, Бой, Ногоонбулаг, Дэлгэрмөрөн-Цагаан-Уулын хяналт шинжилгээний 4 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 157.9-167.3 мг/л-т хэлбэлзэж бага эрдэсжилттэй, Тосгон, Бой, Ногоонбулагийн ууссан хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, голын усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Дэлгэрмөрөн голын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Буянт-Мөрөн голын усны шинжилгээ, Буянт голын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 545.6 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Буянт  голын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Хядаг-Мөрөн рашааны шинжилгээ, Хядагийн рашааны хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 421.5 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Хядагийн рашааны усны чанар “цэвэр” байлаа.

Хөвсгөл нуур-Ханх, Хөвсгөл нуур-Хатгалын усны шинжилгээ: Хөвсгөл нуурын хяналт шинжилгээний 2 цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Энэ үед нуурын усны эрдэсжилт 101.0-124.6 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлтгүй байв. Харин Хөвсгөл нуур-Ханхын усан дахь фосфатын агууламж усны чанарын стандарт/MNS4586-98/-аас давсан байв. Хөвсгөл нуурын мөс бүрэн хайлаагүй захалж гэссэн байсан нь нөлөөлсөн байж болох талтай. Хөвсгөл нуурын усны шинжилгээний дүнгээс харахад нуурын усны чанар “цэвэр” байлаа.  

Эг-Хатгал усны шинжилгээ: Эгийн голын хяналт шинжилгээний 2 цэгээс сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Энэ үед нуурын усны эрдэсжилт 221.9-280.6 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлтгүй, Эгийн голын усны чанар “цэвэр" байлаа.

Идэр-Зүрх голын усны шинжилгээ, Идэрийн  голын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 117.9 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Идэрийн голын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Шишхэд-Ренчинлхүмбэ голын усны шинжилгээ, Шишхэд голын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 280.1 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Бэлтэсийн голын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Гуна-Улаан-Уул голын усны шинжилгээ, Гуна голын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 118.0 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Гуна голын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Үүр-Цагаан-Үүр голын усны шинжилгээ, Үүрийн голын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 179.9 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. Үүрийн  голын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Цагааннуур-Цагааннуурын усны шинжилгээ, “Цагааннуур” нуурын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 171.2 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. “Цагааннуур” нуурын усны чанар “цэвэр” байлаа

Хороо-Ханхын усны шинжилгээ, “Хороо” голын хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 171.2 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. “Цагааннуур” нуурын усны чанар “цэвэр” байлаа

Гүний усны шинжилгээ, “Гүний” усны хяналт шинжилгээний 1 цэгээс сорьц авч усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 171.2 мг/л буюу бага эрдэсжилттэй, усан дахь хялбар исэлдэх органик бодис болон эрдэс азотын агууламж MNS4586-98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй. “Цагааннуур” нуурын усны чанар “цэвэр” байлаа.

Дүгнэлт:

 Хөвсгөл аймгийн гадаргын усны 2018 оны 6 дугаар сарын хяналт шинжилгээний дүнгээр нуур, голуудын усны эрдэсжилт 101.0-545.6 мг/л-т хэлбэлзэж бага эрдэсжилттэй байв.

Хөвсгөл нуур-Хатгал, Цагааннуур, Эг, Идэр, Бэлтэс, Бүгсү, Үүр, Уйлган, Гуна, Сэлэнгэ мөрөн, Дэлгэрмөрөн голуудын усны шинжилгээний дүнгээс харахад усны чанарын стандарт/MNS4585:98/-ыг давсан бохирдолгүй усны чанар “цэвэр” байв.

Харин Буянт-Мөрөн голын усан дахь нитритийн агууламж /NO₂/, Хөвсгөл нуур-Ханхын нуурын усан дахь форфатын агууламж /PO₄/ усны чанарын стандарт дахь /MNS4586-98/ хүлцэх агууламжийг давсан бохирдол илэрсэн байна.